بررسی عکاسی جنگ تحمیلی در ایران با رویکرد لحظه قطعی برسون ((حمام حسین روسی))

نام هانری کارتیه- برسون یکی از شناخته شده ترین نام ها در دنیای عکاسی است و نظریه «لحظه قطعی» او نیز یکی از پر سرو صدا ترین تئوری های عکاسی است که تا سالیان سال جزء لاینفک اصول عکاسی، برای عکاسان مستند نگار و خبری بوده است.لفظ «لحظه قطعی» در جامعه آکادمیک ما، لفظ بزرگ و شناخته شده ای است . اما این شناخت فقط در مورد واژه است نه موشکافی و شناخت عمیق این عبارت . یکی از مباحثی که در نهادهای عکاسی برای بسیاری از مخاطبین یکسان است، جابه جایی «لحظه قطعی» با اوج داستان است. لازم به ذکر است در این مورد مقاله «لحظه قطعی» در کتاب عکاسان وعکاسی، ترجمه بهمن جلالی و وازار یک در ساها کیان نوشته شده است. عکاسی جنگ تحمیلی ایران نیز مانند گنجینه ای ، در بسته مانده و علی رقم وجود موضوع های بکر برای تحقیق، تقریباً دست نخورده باقی مانده است.کتاب های عکس زیادی از جنگ منتشر شده ، اما این ها فقط عکس است و هیچ پژوهش ،مقاله یا مطلبی در این کتاب ها در مورد ژانرهای متفاوت عکاسی جنگ تحمیلی نوشته نشده است. نه این که هیچ تحقیقی دراین مورد انجام نشده، ولی تحقیق های انجام شده با توجه به عظمت عکاسی جنگ تحمیلی ناچیز است. چند پایان نامه ومقاله بسیار کوتاه تحقیقات انجام شده در این زمینه است.البته باید بگوییم شش جلد کتاب با عنوان «جنگ تحمیلی» که توسط سیف اله صمدیان با گرافیک مرحوم مرتضی ممیزبه چاپ رسید، یکی از شاه کارهای به یادگار مانده و یکی از موثرترین کتب راجع به جنگ تحمیلی ایران است. همچنین کتاب های دیگری چون «آبادان که می جنگد» اثر بهمن جلالی نیز توانسته بر عکاسان جنگ تحمیلی بسیار اثر گذار باشند. اما همان طور که گفته شد این کتاب ها فقط کتاب عکس است . پژوهشی تصویری است «لحظه قطعی» نظریه زیبایی شناسی هانری کارتیه برسون است، که در سال 1952 با چاپ کتابی با همین نام منتشر شده است. کارتیه برسون تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله هنرهای آئینی خاور دور )بودیسم، تائوئیسم وذن( و عکاسانی همچون واکر اوانز ،آندره کرتس و مکتب هایی همچون سورئالیسم و موج عکاسی مستقیم قرار داشت.لذا برای شناخت «لحظه قطعی» شناخت موارد یاد شده لازم است.روزمره جامعه بسیار مورد توجه برسون قرار داشت.او با عکس هایش به درون افراد مختلف نفوذکرده و آنها را کندوکاو می کند.اما این نگاه زیرکانه در پیش پا افتاده ترین وعادی ترین امور زندگی صورت پذیرفته است. چنین رویکردی را نیز می توان در عکاسی جنگ تحمیلی جستجو کرد. فضای جنگ تحمیلی ،فضای ارتباطات درونی و ارتباط بی کلام بوده است. توانست چنین واژه ای را توضیح و قابل هضم کند با بررسی عکس ها و مصاحبه با عکاسان ایرانی می توان چنین رویکردی را در عکس های به جا مانده از جنگ تحمیلی یافت. روز مره جایگاه خاصی در عکس عکاسان جنگ تحمیلی به خود اختصاص داده است و همین امر باعث شده بتوانیم عکس هایی متفاوت از زندگی رزمندگان در مناطق جنگی مشاهده کنیم .اما به نظر می رسد «لحظه ناب» واژه ی مناسب تری نسبت به «لحظه قطعی» در عکس های برسون و عکس های جنگ تحمیلی ایران باشد.از شواهد پیداست که «لحظه قطعی»را در عکس های لحظه ای فقط ،در ذهنیت می توان یافت نه عمل.بیان ادبی آن بسیار قدرت مندتر از بیان عملی آن است.